Göz Renklerinin Farklı Olması
Heterokromi, iki göz rengi arasında fark olmasıdır. Heteros farklı, kromi de renk demektir. Heterokromi bir hastalıktan veya ailesel nedenlerden, yani genetiktir. Bunları sebebi bilinirse o zaman çok da fazla tetkiklere gerek olmadan bu ailesel ve hiçbir problem yaratmayacak ya da yaratacak diyebiliriz. Genelde gözlerden bir tanesi daha açık ya da daha koyudur.
Heterokrominin nedenlerine göre sonuçları farklıdır. Bazen hasta olan göz daha açık renkte olabilir, bazen de hasta olan göz daha koyu renktedir. Bu da göz doktorlarına hastalığın tanısını koymakta yardımcı olur. Eğer beraberinde başka rahatsızlıklar da varsa; sağırlık, göz tansiyonunun yükselmesi, gözde iltihap gibi farklı sorunlar varsa, bunlar da bize hastalığın nedeni konusunda ipucu verebilir.
Heterokromi ile beraber farklı hastalıklar yoksa, kişi ömrü boyunca sorunsuz bir şekilde günlük hayatına devam edebilir. Tarihte Büyük İskender, Mimar Sinan gibi ünlü kişilerin heterokrom oldukları bilinmektedir.
Heterokromi nedenleri
Heterokromi doğuştan ya da daha sonradan olabilir. Doğuştan olma nedenleri genetik mutasyonlardır. Bunlar özellikle hayvanlarda daha sık olur. Örneğin Van kedisi çok meşhur bir heterokrom hastasıdır. Çünkü bir gözünün rengi diğerinden farklıdır ve Van kedisi tamamen saf bir başka Van kedisi ile çiftleştiğinde doğacak yavrular da aynı geni devam ettirir. İnsanlar da ise Heterokromi oranı genetik olarak daha azdır. Yaklaşık olarak yüzbinde 10 kişide görülür. Bu kadar azdır.
Heterokrominin daha sonradan ortaya çıkan türü de vardır. Burada oran artar. Bu durum göze gelmiş basit bir yaralamadan olabileceği gibi, glokom tedavisi için kullanılan prostaglandin inhibitorü adı verilen özel damlaların yan etkisi olarak da uzun vadede heterokromi sorunu görülebilir, göz rengi farklılaşabilir.
Heterokromiye bazı hastalıklar, sendromlar da neden olabilir. Örneğin yüze gelen bir sinirin bozulmasından dolayı orada bir beslenme bozukluğu oluşur. Bu, Horner sendromudur. Buradaki sinirsel duyarlılığın değişmesi ile birlikte gözün pigmentasyonunda da değişim meydana gelir.
Bundan başka asıl, en tehlikeli olanı ise gözün içerisinde melanom dediğimiz kanser türleridir. Bunlar sonradan oluşur. Veya bu bir kanser olmayabilir ancak yine bir pigmentasyon artışı veya halk arasında ben olarak bilinen şeyin, nevüsün, iriste de meydana gelmesi söz konusu olabilir. Çünkü gözün rengini veren iris dokusunda da bu tür bir ben olabilir. Bu nedenle gözün rengi koyulaşabilir.
Bazı enfeksiyon hastalıkları da sonradan heterokromi sorununa yol açabilir. İristeki bir sinsi iltihabi hastalıkta gözün rengi gittikçe açılır. Eğer kahverengi ise maviye doğru gider. Diğer göz kahverengi kalır ve iki göz arasında fark olur.
Bundan başka uçuk, herpes virüsüne bağlı enfeksiyonlarda da gözün iris tabakasında atrofi meydana gelebilir. Atrofi de pigment hücrelerinin azalmasına yol açar.
Heterokromi görülen kişiler
Heterokromi kalıtsal ya da edinsel olabilir. Doğuştan olanlar kalıtsal nedenlerdir, genlerdeki mutasyonlardan olabilir. Genetik, doğuştan heterokromi nadir görülür. Yaklaşık olarak yüzbinde 10 kişide görülür. Göz rengi farklı olan ancak gözlerinde herhangi bir sorunu olmayan meşhur insanlar da vardır. En meşhur heterokromi hastaları Mimar Sinan ve Büyük İskender’dir.
Göz doktorlarını daha çok ilgilendiren, daha sonradan ortaya çıkan, gözdeki bir hastalık ya da bir tedavi sırasında ortaya çıkan heterokromi rahatsızlığıdır. Genetik olmayan ve zamanla oluşan göz rengi değişiklikleri erişkin yaşlarda ortaya çıkar. Belli bir hastalığın veya kronik bir rahatsızlığın takibi sırasında ortaya çıkan heterokromi rahatsızlığının mutlaka incelenmesi gerekir. Örneğin pigment hücrelerindeki iyi ya da kötü huylu bir bir tümör olabilir ve bunların ayırt edilmesi gerekir. Yüzdeki yansımalarına bakmak lazım. Bazen yüzdeki göze yakın ciltte de bazı pigmentasyonlar, ota nevüs dediğimiz benler ayırt edilmelidir.
Kimi zaman da sempatik sinir kesilerine bağlı olarak, örneğin boynunda küçük bir operasyon geçiren kişide Horner sendromu ortaya çıkabilir. Bu, gözün küçülmesi, göz kapağının biraz düşmesi ve göz bebeğinin de küçülmesi ile birlikte, miosis, ptosis, enophthalmos adı verilen bir üçlü ortaya çıkabilir. Bu anlamda gözdeki renk değişikliğinin göz doktoru tarafından bir hastalık mı yoksa genetik bir durum mu olduğunun ayırt edilmesi ve tanısının konulması önemlidir.
Göz renginde değişime neden olabilecek hastalıklar
Göz renginin farklı olması anlamına gelen heterokromi, genetik nedenlerle doğuştan olabildiği gibi bazı hastalıklar sonucu da ortaya çıkabilir. Sonradan ortaya çıkan heterokromi vakaları genellikle bir hastalıktan kaynaklanır. Bunlar tüm vücudu ilgilendiren sendromik hastalıklar olabilir.
Göz renginde değişikliğe neden olabilen sendromlar
– Horner sendromu (Sempatik sinir sistemi hasarının neden olduğu klinik bir sendrom)
– Sturge-Weber sendromu (Nadir olarak görülen konjenital, nörolojik bir deri sorunu)
– Nörofibromatozis (Sinir uçlarının farklı gelişmesine bağlı olarak pigmentlerde artış sorunu)
– Waardenburg sendromu
– Herpes enfeksiyonu (Enfeksiyona bağlı nedenlerle pigment kaybı sonucu göz renginde açılma)
– Gözde travma (Kesici vb. bir darbe sonucu iris dokusunda tahribat ve pigmentlerin dağılması)
– Pigment dispersiyon sendromu (Herhangi bir travmadan olmaksızın iristeki pigment epitellerinin dağılması)
Gözdeki rengi oluşturan şey pigment hücrelerinin yoğunluğu. Az yoğun gözler mavi, çok yoğun gözler kahverengi, daha da yoğun olanlar ise siyah oluyor. Burada meydana gelen değişiklik gözün renginde ya yukarı ile aşağısında bir farklılık oluşturur ya da tümünde genel bir pigmentasyon azalması sonucu göz renginde açılma olarak sonuç verir.
Bazı durumlarda bunların tam tersi de olabilir. Hücreler yayılıp dağılıp azalmak yerine artar. Bunlara da göz doktorları nevüs, yani ben adı veriyor, tıpkı ciltte olduğu gibi. Bu anlamda tıpkı ciltte olduğu gibi gözdeki nevüslerin de kanser riski açısından düzenli olarak takip edilmesi gerekir.
Heterokromi belirtileri
Birinin heterokrom olduğunu karşıdan baktığımızda normal bir aydınlatmada isek kolayca anlayabiliriz. Heterokromi olan kişilerde iki göz arasındaki renk farklı olabilmekle birlikte aynı gözde bölgeler arasında farklı renkler olabilir.
Burada önemli olan yeni doğan bir çocukta böyle bir problem varsa, bunun herhangi bir hastalıktan mı kaynaklandığı ya da ailesel, genetik olup olmadığının tespit edilmesidir. Bu nedenle yeni doğan bebeklerin göz renginde farklılık varsa bir göz doktoru kontrolünün yapılması gerekir. Tabii ki burada pediatrisin de kontrolünün rolü vardır ancak bir pediatristin bunu tespit edebilmesi için çok fazla tetkik yapması, MR’lar çekilmesi gerekir. Bunun yerine işin uzmanı olan göz doktoru kontrolü daha doğru olur ki yeni doğan bebeklerin de rutin kontrollerinde mutlaka göz muayenesi bulunur. Böylece çok daha hızlı bir şekilde sonuca ulaşılabilir.
Heterokromi için doktora gitmeyi gerektiren durumlar
Heterokromi, normal aydınlık bir ortamda baktığınızda çıplak gözle fark edilebilir bir sorundur. Fark edildiği zaman, yeni doğan bir çocuksa derhal göz doktoruna götürülmelidir; konjenital mi yoksa bir hastalığa bağlı mıdır diye öğrenmek için. Daha ileriki yaşlarda ortaya çıkmış bir problemse bunun mutlaka sebebini araştırmak gerekir. Çünkü heterokromi hastalığı sonradan ortaya çıkmışsa vücutta başka problemler de olabilir. Tedavisine de ne kadar erken başlanırsa o kadar iyi olur.
Erişkin bir kişiysek, gözümüzde böyle bir problem varsa, öncelikli olarak göz doktoruna başvurulması gerekir. Göz doktoru bu hastalık ve vücuttaki diğer bulgular arasında bağlantı kurup bu sorunun sadece göze ait, izole bir problem mi yoksa vücuttaki başka bir hastalıktan, bir sendromdan kaynaklanan bir problem mi, anlayabilir.
Diyelim ki kişide işitme problemi de var. O zaman bu bir sendroma doğru gitmektedir. Beraberindeki diğer bulgular takip edilmeli, işin içine dahiliyeci de katılarak hastalığın tam tanısı konulmalıdır.
Heterokromi kimi zaman göz tansiyonundan veya gözde, sadece kendisine ait olan ve vücudun diğer bölümlerine etkisi olmayan basit bir problemden de kaynaklanabilir. Tüm bunların tanısını oftalmolog, yani göz doktoru kolaylıkla koyabilir.
Gözlerin rengi birbirinden farklı ise yapılması gerekenler
Gözlerinizin renkleri birbirinden farklı ise bunun ne zaman başladığını bilmek lazım. Doğuştansa, artık 20’li, 30’lu yaşlara gelmişseniz ve başka bir sorununuz yoksa bu sadece gen mutasyonundan kaynaklanıyor olabilir. Bu da hiç önemli değildir ve doktora gitmenizi gerektirmez. Ancak bu sorun daha sonradan ortaya çıkmış bir problemse göze ait bir hastalıktan veya göz ile birlikte vücudu veya göz ve cildi ilgilendiren farklı hastalıklardan kaynaklanabilir. Nevüs, melanom gibi, cildin ve gözün rengini veren melanomlar, yani pigment hücrelerindeki artış sonucu ortaya çıkan hastalıklar da heterokromiye neden olabilir. Buradaki artış gösteren pigmentler iyi veya kötü huylu olabileceğinden takip edilmesi gerekir.
Heterokromi gözün içerisindeki viral bir enfeksiyondan da kaynaklanabilir. Buna uçuk (herpes) virüsü neden olur. Kronik bir enflamasyon gözde renk değişikliğine neden olabilir. Tüm bunların yanı sıra gözdeki travmalar, irisin pigment tabakasına gelen travmatik veya enfeksiyona bağlı bir hastalık gözde değişikliğe yol açabilir. Bu nedenle gözde bir renk değişikliği varsa, bunun bir göz doktoru tarafından incelenmesi ve gerekirse dahiliye uzmanını da katarak sorunun kaynağının tanısını konulması gerekir.